Inclusieve opvang

Sommige kinderen hebben door medische of psychosociale problemen extra ondersteuning nodig. Inclusieve kinderopvang betekent dat deze kinderen samen worden opgevangen met kinderen zonder specifieke ondersteuningsbehoefte. Dit is verrijkend voor iedereen! Kinderen leren van jongs af aan omgaan met verschillen en maken nieuwe vrienden.

Kinderen met specifieke ondersteuningsbehoeften willen net als andere kinderen spelen, vrienden maken en nieuwe dingen ontdekken. Hun ouders kiezen vaak bewust voor opvang samen met kinderen zonder specifieke ondersteuningsbehoeften.

Inclusieve kinderopvang is verrijkend voor iedereen: het kind met ondersteuningsbehoeften, de andere kinderen, de opvang en de ouders.

Goede communicatie en overleg met ouders zijn voor inclusieve kinderopvang net als altijd cruciaal.

• Wat verwachten de ouders van de opvang en wat kun jij bieden?
• De ervaringen van ouders helpen kinderbegeleiders het kind goed op te vangen.
• Maak je je zorgen over de ontwikkeling van een kind? Bespreek dit dan met de ouders en luister naar hun ervaringen.
• De opvang houdt rekening met elk kind, maar je hoeft geen gespecialiseerde zorg te bieden zoals kinesisten, logopedisten, psychologen of verpleegkundigen dat doen.
  • Welke handelingen kan je uitvoeren als je geen verpleegkundige bent?

Een Centrum Inclusieve Kinderopvang kan je opvang gratis ondersteunen als je een kind met een specifieke ondersteuningsbehoefte opvangt of wil opvangen.

Afhankelijk van je vraag, krijg je langdurige ondersteuning of kan je beroep doen op een netwerk van professionals. Het Centrum Inclusieve Kinderopvang geeft ondersteuning op maat:

• meedenken over het organiseren van de opvang voor een specifiek kind
• de toegankelijkheid van je opvang samen bekijken
• vorming geven over inclusief beleid en jouw pedagogische rol
• coachen rond communicatie met ouders bijvoorbeeld wanneer je een ontwikkelingsprobleem vermoedt

Doel van de ondersteuning

• de toegankelijkheid in de kinderopvang vergroten voor gezinnen en kinderen met een specifieke ondersteuningsbehoefte
• een kwalitatieve opvang met diversiteit uitbouwen

Er zijn 16 centra die binnen hun zorgregio ondersteuning aanbieden.

Als kinderopvang kan je beroep doen op de dienstverlening van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). Je kan ook bij andere zorgverleners terecht. Lees er meer over in de download hieronder.

Er zijn subsidies voor:

1. individuele inclusieve opvang: voor de opvang van een individueel kind
2. structurele inclusieve opvang: voor opvang die inclusie structureel uitbouwt
3. de Centra Inclusieve Kinderopvang

Je kan nu geen aanvraag doen voor nieuwe subsidies voor structurele inclusieve opvang of voor een Centrum. Je kan wel een individuele subsidie aanvragen. Lees er meer over in de brochure subsidies baby's en peuters.

Sommige kinderen hebben  gespecialiseerde zorg nodig zoals sondevoeding, suikergehaltemetingen, inspuiting met insuline, blaassondage. Het is belangrijk dat de kinderopvang ook deze kinderen kan opvangen. Als deze handelingen tijdens de opvanguren noodzakelijk zijn, bespreek je met de ouders wat mogelijk is in jouw opvanglocatie. 

Sinds maart 2024 maakt een nieuwe federale wet het mogelijk dat niet-verpleegkundigen onder bepaalde voorwaarden bepaalde handelingen mogen uitvoeren. De wet onderscheidt:

• activiteiten van het dagelijks leven (ADL) en noodsituaties: geen bekwame helper nodig
• verpleegkundige handelingen: wel bekwame helper nodig

Je moet geen ‘bekwame helper’ zijn om activiteiten van het dagelijks leven (ADL) uit te voeren. Dit zijn handelingen die deel uitmaken van de dagelijkse werking van een kinderopvang en behoren tot de basiscompetenties van een kinderbegeleider. 

Voorbeelden

• Hulp bij toiletbezoek en dagelijkse verzorging
• Begeleiding tijdens eetmomenten, toedienen van voeding en dranken bij kinderen zonder slikproblemen en toepassing van voedings- en dieetvoorschriften
• Het opvolgen van de gezondheid van de kinderen (bv. een kind dat plots ziek wordt en koorts krijgt) en toedienen van geneesmiddelen
• Stomazorg bij een patiënt zonder bijbehorende diagnose
• Suikermetingen 

Handelen in geval van nood is een basiscompetentie van een kinderbegeleider en behoort tot de dagelijkse werking van de kinderopvang.  Een bekwame helper is hiervoor niet vereist.

De kinderbegeleider of verantwoordelijke past EHBO toe als dat nodig is, bv bij een schaafwonde, een insectenbeet, een brandwonde. In een levensbedreigende situatie gaan jullie over tot reanimatie. 

Je hoeft geen bekwame helper te zijn om deze middelen toe te dienen. Dit wordt beschouwd als handelen in nood:

• een Epipen® 
• glucagon bij ernstige hypoglycemie
• noodmedicatie bij epilepsie

Verpleegkundige handelingen vallen buiten de basiscompetenties van een kinderbegeleider en moeten uitgevoerd worden door een bekwame helper.

• Een bekwame helper is geen verpleegkundige, maar mag onder bepaalde voorwaarden wel verpleegkundige handelingen uitvoeren.
• Iedereen die tijdens (vrijwilligers)werk wil zorgen voor personen die verpleegkundige zorg nodig hebben, kan bekwame helper worden. Niemand is echter verplicht om bekwame helper te worden.
• De federale wet bepaalt
  • welke handelingen een arts of verpleegkundige kan delegeren aan een bekwame helper. Voorbeelden voor de kinderopvang:
    •    sondevoeding toedienen, opvolgen, bijvoeding geven
    •    urinezak leegmaken
    •    insuline toedienen
  • of een opleiding of instructie nodig is
  • legt de kwaliteitsvoorwaarden vast
  • beschermt de persoon die deze handeling stelt. 

• Maak een goede inschatting van de zorgvraag. Informeer je bij de ouders en het netwerk van de ouders: de behandelende arts, ziekenhuisdienst of verpleegkundige 
  • Wat wordt er precies van de opvang verwacht? 
  • Zijn de verpleegkundige handelingen noodzakelijk tijdens de uren van de opvang? 
  • Op welke zorgprofessionals (netwerk) doen de ouders een beroep en welke afspraken zijn er gemaakt? 
• Wie zal de handelingen uitvoeren?
  • Komen zorgprofessionals de nodige zorgen toedienen in de opvang? 
  • Wie wil en kan de rol als bekwame helper opnemen? Hoeveel personen zijn er nodig, rekening houdend met de personeelsbezetting en -inzet: verlofperiodes, ziektes, deeltijds werken, ...
• Zorg dat je aan de wettelijk gestelde voorwaarden voldoet. Maak afspraken met de ouders en de behandelend arts of verpleegkundige over de instructie, opleiding en het toestemmingsformulier.
  • De zorgprofessional zorgt dat de kinderbegeleider de nodige instructie of opleiding krijgt, om de goed omschreven verpleegkundige handelingen te stellen. 
• Maak afspraken over de opstart van de opvang van het kind, de opvolging van de zorgnoden en op wie je beroep kan doen bij vragen.

• Ga regelmatig in dialoog met de ouders en de betrokken arts of verpleegkundige.
  • Aarzel niet om jouw vragen of bezorgheden te delen met hen. 
  • Stuur jullie aanpak bij als dat nodig is. 
• Maak goede afspraken binnen je team. 
  • Wie neemt welke taken op? Wat bij afwezigheid van bepaalde medewerkers? 
  • Is er nood aan extra ondersteuning? 
  • Wat met nieuwe medewerkers of stagiaires? 
• Zorg dat je weet wat te doen in geval van nood. 
  • Laat je goed informeren over de waarschuwingstekens en de alarmsignalen. 
  • Spreek af wat er moet gebeuren en wie je kan contacteren.   
• Zorg dat het stellen van verpleegkundige handelingen een gedragen keuze is met je team. 
  • Kinderbegeleiders kunnen aangeven dat ze verpleegkundige handelingen niet willen uitvoeren, zonder gevolg. 

We streven voor elk kind naar een kwaliteitsvolle opvang in de buurt. Ouders van een kind met een specifieke ondersteuningsbehoefte hebben het recht om te kiezen tussen gewone en gespecialiseerde opvang. De kinderopvang respecteert het Internationaal Verdrag over de rechten van personen met een handicap.

Inclusieve kinderopvang sluit aan bij 'Perspectief 2020'. Dit ondersteuningsbeleid voor personen met een handicap kiest voor 'zoveel mogelijk gewoon in de samenleving en zo weinig mogelijk uitzonderlijk en afzonderlijk'. 

Inclusieve kinderopvang krijgt financiële ondersteuning van Opgroeien. Zo krijgt ze een steuntje in de rug voor de extra inspanningen die ze voor deze kinderen doet. De opvang wordt ook gratis inhoudelijke ondersteund door de Centra voor Inclusieve Kinderopvang, die ook zelf inclusieve opvang aanbieden en de kinderopvang sensibiliseren.

In 2018 en 2019 onderzochten we hoe we inclusieve kinderopvang succesvol kunnen maken. Op basis van de resultaten deden we diverse aanbevelingen om inclusieve kinderopvang verder te versterken in Vlaanderen. 

Je vindt alles over dit onderzoek op de website van Opgroeien.

Samenwerking

• We werken samen met het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) om de participatiekansen van kinderen met een specifieke ondersteuningsbehoefte te verhogen. 
• Van 2019 tot 2021 liepen er 13 trajecten in het kader van de oproep 'Pionieren in samenwerking: inclusieve kinderopvang'. Organisatoren kinderopvang, Multifunctionele Centra (MFC) en Centra Inclusieve Kinderopvang (CIK) zochten uit op welke manier er meer kinderen met specifieke ondersteuningsbehoeften inclusief kunnen worden opgevangen.