Ga snel naar
Wat is verontrusting?
Al wie zorg draagt voor kinderen in de kinderopvang, komt met veel gezinnen in contact. Medewerkers in de kinderopvang leren een gezin heel goed kennen doorheen dagelijkse ontmoetingen. Vaak loopt alles heel gewoon.
Soms merken kinderbegeleiders zaken op die hen ongerust maken over een kind en zijn thuissituatie. Dan spreken we van verontrusting.
Enkele voorbeelden:
- Plotse veranderingen in slapen, eten, afscheid nemen, spelen, welbevinden en betrokkenheid, afhankelijkheid…
- De dagelijkse verzorging maakt je bezorgd: hygiëne, kledij, medische zorg…
- Contact van het kind met anderen: met de ouder, met de kinderbegeleider zelf, in het spel met andere kinderen, wat valt je op in vergelijking met andere kinderen of zijn er plotse veranderingen?
- Letsels zoals schrammen, blauwe plekken, striemen, breuken, brandwonden, blauw oog…
- Ontwikkeling: voorsprong of achterstand in vergelijking met leeftijdsgenoten op één of meerdere domeinen of plotse veranderingen
Ook kleinere bezorgdheden zijn niet onbelangrijk. Komt een kind regelmatig naar de opvang met een vuile nachtluier of met een beschimmeld flesje? Is het systematisch te licht gekleed? Zelfs bij kleinere verontrusting over de veiligheid of het welbevinden van een kind moedigen we aan om sowieso altijd alert te zijn en stappen te zetten.
Belangrijk
Merk je iets op? Dat is altijd een reden daar iets mee te doen, zowel voor het kind als voor zijn ouder(s). In sommige gevallen is er niets aan de hand of kan een babbel met de ouder voldoende zijn of geruststellen. In andere gevallen is er meer nodig.
Waarom iets doen als je ongerust bent over een kind?
Het is ontzettend belangrijk dat kinderen het thuis goed hebben. Het is dé sleutel tot het vermijden dat zorgwekkende situaties blijven bestaan en op termijn mogelijks zelfs escaleren. Als je merkt dat dat niet zo is, kun je die kans grijpen en helpen om de thuissituatie te verbeteren. Dus als je ergens bezorgd om bent, bespreek dit dan met de ouders. Zo geef je hen de kans om bij te sturen en de situatie voor het kind beter te maken.
Het is belangrijk dat kinderen veilig kunnen opgroeien, zowel fysiek als emotioneel. De basis voor de lichamelijke, cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van een volwassene wordt gelegd tijdens de eerste 1000 dagen van het kind. In deze eerste 1000 dagen ontwikkelen de organen en zeker ook de hersenen zich in sneltempo. Dat maakt het zich ontwikkelende lichaam en brein ook zeer kwetsbaar. Als in deze fase de ontwikkeling goed loopt, dan heeft het kind daar voor de rest van zijn of haar leven baat bij.
Jonge kinderen zijn in deze periode erg afhankelijk van de volwassenen die voor hen zorgen. Ze kunnen zelf nog niet vertellen hoe het met hen gaat. Daarom is het belangrijk dat volwassenen die hen omringen en goed kennen daar aandacht voor hebben en iets te doen bij bezorgdheden. We dragen met z’n allen verantwoordelijkheid voor het kansrijk opgroeien van kinderen in hun gezin.
“De kinderopvang is een plaats waar ouders medewerkers ontmoeten die hun kind goed kennen en met wie ze hun zorgen en vragen kunnen delen. (..) Kinderopvang is niet alleen een vorm van materiële steun voor gezinnen, maar kan ook informationele, emotionele en sociale steun bieden.” (Uit het pedagogisch raamwerk van MeMoQ, dimensie 6: ‘gezinnen en diversiteit’)
Wanneer je jouw bezorgdheid met ouders bespreekt, breng je dimensie 6 van MeMoQ in praktijk. Dimensie 6 gaat onder andere over samenwerken met gezinnen. Dat houdt in dat de opvang en ouders elkaar leren kennen en constant informatie met elkaar uitwisselen, dat ouders inspraak krijgen en dat ze ondersteund worden.
Tip
Spreek ouders niet enkel aan wanneer het niet goed gaat of er bezorgdheden zijn. Wanneer er een goede relatie is tussen de kinderbegeleider en de ouder, is het makkelijker om moeilijke boodschappen en bezorgdheden te bespreken.
Wat te doen?
Als je ongerust bent, wat kan je dan doen, hoe kan je het aanpakken? Het is niet vreemd om je daarbij wat ongemakkelijk of onzeker te voelen. Het is niet altijd duidelijk bij wie je terechtkan en wat je van anderen kan verwachten.
Ter ondersteuning werd er een stappenplan uitgewerkt voor situaties waarbij er ongerustheid is over een kind en zijn thuissituatie. Dit verschilt naargelang je functie in de opvang. Neem dit zorgvuldig door.
Het stappenplan is opgebouwd uit drie onderdelen:
- Aandacht hebben voor het kind, signalen, … en kort aftoetsen met de ouder
- Bespreken van de situatie met collega’s of advies inwinnen
- Communicatie met ouders
Waarom is het nuttig om informatie te noteren? Hoe kan je dat aanpakken? Hoe registreer je verontrustende signalen?
Voel je je wat onzeker om in gesprek te gaan met ouders? Je wil ouders niet stigmatiseren en respect blijven tonen voor hun waarden en normen. Enkele tips om het gesprek met ouders aan te gaan.
Je leest het in twee handige documenten bij downloads.
Wens je een vorming te volgen? Neem contact op met je verantwoordelijke, je ondersteuner of je klantenbeheerder.
Downloads
Je staat er niet alleen voor
Je staat niet alleen wanneer je met verontrusting te maken krijgt. Er zijn heel wat organisaties in jouw buurt waar je terecht kan voor ondersteuning of hulp. Aan de hand van een invuldocument maak je voor jezelf een overzicht.
Kinderopvang kan in elke situatie voor advies bij een Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK) terecht:
- Je kan beroep doen op hen voor advies en coaching. Je kan vragen stellen om de ernst van een situatie te helpen inschatten, ondersteuning vragen om in gesprek te gaan met de ouder, advies te krijgen over mogelijke hulp voor het kind en zijn gezin. Deze bespreking kan anoniem.
- Denk je dat een tussenkomst van het vertrouwenscentrum nodig is? Dan kan je een melding doen. Het vertrouwenscentrum bekijkt met jou of een melding aangewezen is en hoe je dat kan aanpakken.
Een tip: maak alvast kennis met de mensen van het VK, dan is later de drempel lager. Meteen leert ook het VK de kinderopvang kennen.
De vertrouwenscentra kindermishandeling
Kinderopvang kan in elke situatie voor advies bij een Vertrouwenscentrum Kindermishandeling terecht.
- Bij een situatie in een gezin, gaat het Vertrouwenscentrum ondersteunen.
- Bij een situatie door een persoon verbonden aan de kinderopvang, gaat het Vertrouwenscentrum ook doorverwijzen naar justitie, omwille van de veiligheid van het kind en eventuele andere mogelijke kinderen.
Beroepsgeheim en discretieplicht
Bij samenwerking en overleg met anderen moet je rekening houden met de mogelijkheden en beperkingen van het beroepsgeheim en discretieplicht. Meer informatie hierover in de online leermodule.
Ondersteuning
Niet eenvoudig … geen probleem. De nodige ondersteuning is er voor jou!
Leermateriaal
Het stappenplan roept ongetwijfeld vragen op: hoe gaat dat dat in zijn werk, zijn er tips om in gesprek te gaan als je ongerust bent, ik durf niet goed iets op te merken want misschien zie ik het verkeerd, wat kan ik verwachten bij een vertrouwenscentrum, …
- Online leermodule
Over deze vragen en nog veel andere kan je meer te weten komen in de online leermodule ‘Verontrusting’. Aan de hand van een aantal levensechte situaties krijg je uitleg bij het stappenplan, informatie over waar je op kan letten bij jonge kinderen, tips over in gesprek gaan, oefeningen en achtergrondinformatie. Je kan de module in kleine stukjes doornemen. Elk stuk vraagt ongeveer een kwartier van je tijd.
Er zijn aparte modules op maat van de verschillende profielen die werken in de kinderopvang (zelfstandig onthaalouder, verantwoordelijke, kinderbegeleider).
Tip: ook voor nieuwe medewerkers is deze informatie belangrijk. Bekijk eens hoe je dit kan opnemen in je basisopleiding voor starters.
De leermodule 'verontrusting'
Zo ga je tewerk:
- Ga naar het leerportaal
- Klik op de leermodule 'verontrusting' bij veilige leefomgeving'
- Maak je account of log in
- 'Blijf bij' - mails
Heb je geen tijd om de leermodule door te nemen, maar wil je wel in kleine stukjes een introductie krijgen? Of nam je de leermodule door en wil je je kennis terug wat opfrissen? Schrijf je in voor de mails 'Blijf bij - ongerust over de thuissituatie'. Om de 2 weken ontvang je een kleine prikkel die je meer leert over het omgaan met verontrusting over kinderen thuis.
- Webinar
In de webinar van 20 september 2022 vertellen medewerkers uit de kinderopvang hoe zij omgaan met verontrusting en geven experten concrete tips. Je kan hem hier herbekijken: vimeo.com/754633371.
Trainers
Om meer te oefenen, in te gaan op een aantal vragen, kan je ook een vorming organiseren of aanvragen. Een hele groep collega’s uit de kinderopvang is opgeleid in dit thema en vertrouwd met het stappenplan. Interesse? Neem contact op met je verantwoordelijke, je ondersteuner of je klantenbeheerder.
Sinds ik de train de trainer over verontrusting volgde, ben ik veel alerter voor dit thema. Het komt zeker niet enkel aan bod in de vormingen die ik hierover geef. Het thema komt heel vaak ter sprake in teamoverleggen waar ik als kwaliteitsmedewerker in de kinderopvang aan deelneem. Daar worden vaak situaties aangekaart die voorbeelden zijn van verontrusting. De typische excuses om er niks mee te doen kom je regelmatig tegen. Tijdens zo’n teamoverleg gaan we daar verder op in en geef ik aan hoe belangrijk het is om wel iets te doen. Dat zijn hele mooie vormende momenten die vertrekken vanuit een reële situatie, iets waar het team op dat moment mee zit en waar het ook onmiddellijk mee aan de slag kan. Soms blijkt de verontrusting ongegrond en gaat het eerder over vooroordelen. Ook daarom is het zo belangrijk om over elke kleine bezorgdheid te praten met ouders. Een korte babbel of eens informeren naar hoe het gaat kan ook misverstanden en vooroordelen voorkomen.
Wat is het verschil met de crisisprocedure en de procedure grensoverschrijdend gedrag?
Als organisator van kinderopvang ben je regelgevend verplicht om een crisisprocedure en een procedure van grensoverschrijdend gedrag op te maken. Dit gaat over ernstige situaties in de opvang. Bijvoorbeeld: een brand die uitbreekt, een voedselvergiftiging in de opvang, een kind dat wegloopt uit de opvang, een kind dat uit bed valt in de opvang, een begeleidster die hardhandig omgaat met de kinderen, …
Maar ook thuis bij de kinderen kunnen er situaties ontstaan waarover jij als kinderbegeleider ongerust bent. Dit is niet opgenomen in de regelgeving van de kinderopvang, maar het is de plicht van ons allen om een kind ‘in nood’ verder te helpen.
Meer weten
- Meer over de crisisprocedure
- Meer over de procedure grensoverschrijdend gedrag
Meer lezen over verontrusting
Wil je het project mee uitdragen, mee bekend maken. Hier vind je een presentatie:
Ik ben verontrust. Wat nu?
In een artikel in Kiddo geeft psychologe Evi Verdoodt van het Vlaams Expertisecentrum Kindermishandeling en het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling in Brussel heel wat tips om met verontrusting in de kinderopvang om te gaan.
Download
Augeo Magazine
Augeo Magazine uit Nederland biedt inzichten over omgaan met kindermishandeling en huiselijk geweld in de kinderopvang.
Lees Augeo Magazine
Eclips – project UCCL
Als het gaat om verontrusting over de thuissituatie kan de kinderopvang een wereld van verschil maken. Hogeschool UCLL coördineerde een Europees onderzoeksproject om de kinderopvang hierin te ondersteunen. Zo ontwikkelde ze twee gidsen die de kinderopvang willen inspireren om verontrustende signalen op te merken, om taal te geven aan een verontrust gevoel en om kinderen, gezinnen en het eigen team op een trauma-sensitieve manier te ondersteunen: