Een ongekend kind

Je wil een ongekend kind adopteren, dit betekent dat je het kind nog niet hebt ontmoet.

Je weet dus niet welk kind je zal adopteren. Het kind wordt aan jou toegewezen door een adoptiedienst in België, door een adoptiedienst die een samenwerking in het buitenland heeft of via een zelfstandige adoptie, omkaderd door het VCA. Deze bemiddeling start nadat je geschikt bent verklaard.

De procedure om een kind te adopteren bestaat uit een aantal stappen. De eerste stap is de aanmelding en registratie.

• Je vult het pdf aanmeldingsformulier voor de adoptie van een ongekend kind volledig in en bezorgt ons dit via e-mail adoptie@kindengezin.be of via de post (Hallepoortlaan 27 - 1060 Brussel).
• Het VCA registreert je aanmelding en geeft je een nummer op basis van je aanmeldingsdatum. Dit nummer is alleen een identificatienummer dat geen volgorde van doorstromen naar de voorbereiding vastlegt. De snelheid van doorstromen verschilt onder andere volgens de gevolgde procedure (ongekend kind, intrafamiliaal, gekend kind), de behoefte aan bepaalde gezinnen bij de adoptiediensten en toevallige verschillen zoals datum van betalingen en de mogelijkheden om activiteiten in te plannen in uw agenda.
• Je krijgt de bevestiging van je aanmelding. Op basis van de gegevens op je aanmeldingsformulier krijg je van het VCA ook informatie over je mogelijkheden. Je zal een overzicht krijgen van de herkomstlanden (inclusief België) waarvoor je in aanmerking komt gelet op je leeftijd, burgerlijke stand en eventuele kinderen die al in het gezin zijn.
• Het VCA zal je daarna vragen om 25 euro te betalen voor de infosessie.

2de of volgende adoptie?

• Als je al eerder adopteerde, dan is de start van de procedure dezelfde: je vult het aanmeldingsformulier in, het VCA registreert je aanmelding, geeft je een nummer en je krijgt bevestiging van je aanmelding. Je moet dan geen infosessie of voorbereiding meer volgen, maar moet wel wachten op instroombeheer. Je zal dan ook de vraag krijgen om een vragenlijst over je adoptieproject in te vullen.
• Je kan pas een 2de of volgende adoptieprocedure opstarten als de vorige is afgerond (stopzetting vorige procedure of kindplaatsing in vorige procedure).
• Wanneer je mag doorstromen naar de volgende fase, dan stuurt het VCA je gegevens door naar Steunpunt Adoptie. Zij bezorgen jou een duplicaat van je voorbereidingsattest. Met dit attest kan je de volgende fase opstarten: het maatschappelijk onderzoek.

Om te kunnen adopteren, moet je aan een aantal voorwaarden voldoen.

Voorwaarden België

• Je bent minstens 25 jaar oud.
• Je bent minstens 15 jaar ouder dan het kind dat je adopteert.
• Je volgt het verplichte voorbereidingsprogramma.
• Je wordt geschikt verklaard door de familierechtbank.
• Opgelet! Er is in België geen maximumleeftijd voor een adoptieouder. Bij het maatschappelijk onderzoek kan leeftijd wel een rol spelen in de beoordeling van je geschiktheid om te adopteren. Het herkomstland kan wel een maximumleeftijd opleggen.

Je kan als alleenstaande adopteren of als koppel. Om als koppel te kunnen adopteren, moet je: 

• Of gehuwd zijn 
• Of wettelijk samenwonen
• Of minstens 3 jaar samenwonen

Voorwaarden herkomstland
Het land waar het adoptiekind vandaan komt, wil dat het adoptiekind door een geschikt gezin geadopteerd wordt. Ieder land kan dus eigen voorwaarden opleggen, bijkomend aan de Belgische voorwaarden. De meest voorkomende bijkomende voorwaarden zijn: 

• Maximumleeftijd voor de adoptieouder(s) of een maximaal leeftijdsverschil tussen adoptieouder(s) en –kind; 
• Enkel (gehuwde) heterokoppels kunnen adopteren; 
• Blanco uittreksel uit het strafregister;
• Gezondheidsattest (soms ook bewijs van onvruchtbaarheid); 
•  …

Meer details voor landen waar het VCA ervaring mee hebben

Andere nationaliteit
Heb je als adoptieouder een andere nationaliteit dan moet je toch aan de Belgische voorwaarden voldoen. Daarnaast moet je in volgende gevallen ook aan de wettelijke voorwaarden voldoen van het land van je nationaliteit: 

• Je adopteert alleen;
• Je adopteert als koppel en hebt allebei dezelfde (niet-Belgische) nationaliteit.

Dit betekent dat je als koppel enkel moet voldoen aan de Belgische voorwaarden (en van het herkomstland van het kind) als je een verschillende nationaliteit hebt bv. Belg-Nederlands; Nederlands-Frans; Russisch-Braziliaans; …

De voorbereiding op adoptie bestaat uit 2 delen: een infosessie en de voorbereidingssessies.

• Je betaalt 25 euro voor de infosessie. Het VCA stuurt je gegevens door naar Steunpunt Adoptie.
• Steunpunt Adoptie nodigt je onmiddellijk uit voor de infosessie die binnen 3 maanden doorgaat. De infosessie bestaat uit 2 dagdelen (2 halve dagen) en duurt in totaal 8 uur.
• Doel: informatie krijgen over de verschillende aspecten van adoptie, de adoptieprocedure, de kansen en risico’s die verbonden zijn aan adoptie, kinderen met specifieke ondersteuningsbehoeften, welke kinderen (zowel in Vlaanderen als in de herkomstlanden) nood hebben aan adoptie, de mogelijkheden van pleegzorg, de gehechtheid bij adoptiekinderen, de openheid over adoptie,
• Na de infosessie kan je beslissen of adoptie iets voor jou is of niet. Als je de procedure wil verderzetten, moet je dat binnen de 60 dagen bevestigen aan het VCA. Je doet dit via het formulier dat je krijgt tijdens de infosessie.

Voor je aanwezigheid op de infosessie kan je een attest krijgen voor je werkgever bij het VCA (adoptie@kindengezin.be). Hou er wel rekening mee dat er geen wettelijk verlof voorzien is en het attest dus enkel aantoont dat de infosessie verplicht is als je wil adopteren. 

Naast de infosessie bij Steunpunt Adoptie organiseren de adoptiediensten en het VCA informatiesessies over hoe adoptie via hen verloopt.

Steunpunt Adoptie organiseert jaarlijks een panel waar geadopteerden, geboorteouders en adoptieouders hun ervaringen delen. Iedereen is hierop welkom. Wil je graag meer weten over de medische achtergrond van adoptiekinderen, volg dan zeker ook de infoavond hierover bij Steunpunt Adoptie.

Na je bevestiging moet je wachten om te kunnen doorstromen naar de voorbereidingssessies. Om te bepalen wie er wanneer kan doorstromen moet het VCA zicht hebben op je adoptieproject.

• Na de bevestiging krijg je een vragenlijst over je adoptieproject. De vragenlijst peilt naar jouw intenties en gaat na of je al beslissingen hebt genomen over het profiel van het kind dat je wil adopteren.
• Neem zeker je tijd om deze vragenlijst grondig in te vullen, er staat geen deadline op.
• De antwoorden die je geeft, zullen mee gebruikt worden om te bepalen wanneer je kan starten met de voorbereidingssessies.

Het VCA bepaalt jaarlijks het instroombeheer. Dit is het aantal kandidaat-adoptieouders dat elk jaar kan starten met de voorbereidingssessie.

Vanaf 2017 wordt dit aantal vastgelegd voor het einde van het eerste kwartaal. Het aantal wordt berekend op basis van:

• het aantal kinderen dat het laatste jaar is geplaatst; 
• de evoluties in de herkomstlanden waarmee een lopende samenwerking bestaat;
• het gemiddelde aantal kandidaat-adoptieouders die de procedure startten 2 jaar voordien maar deze niet afrondden (en dus geen geschiktheidsvonnis haalden)
• eventuele bijkomende correcties op basis van andere aantoonbare evoluties.

Er zullen ieder jaar minimaal 30 kandidaat-adoptieouders in volgorde van aanmelding kunnen starten met de voorbereiding. Daarnaast zal het aantal kandidaat-adoptieouders dat kan starten, bepaald worden door de vraag van de adoptiediensten: 

• Sommige herkomstlanden vragen specifieke ouderprofielen (vb. minimaal 5 jaar gehuwd; kandidaten met een bepaald geloof en/of bepaalde nationaliteit). 
• Voor sommige herkomstlanden zijn er geen geïnteresseerde geschikte kandidaten en vragen de herkomstlanden wel kandidaten aan de ontvangende landen.
• De binnenlandse adoptiedienst moet een goede matching kunnen doen, rekening houdend met de wensen van de geboorte-ouder(s) (vb. gezin met kinderen of een koppel en geen alleenstaande of een heterokoppel).
• Voor sommige kinderen zoeken de adoptiediensten vaak kandidaat-adoptieouders (vb. kinderen ouder dan 6 jaar, kinderen met een medisch probleem, meerdere kinderen tegelijk zoals vb. 3 broers/zussen tegelijk).
• Sommige kandidaat-adoptieouders willen zelfstandig adopteren, zonder tussenkomst van een adoptiedienst, uit een land waar geen adoptiedienst werkt en er dus geen wachtlijst is.

Om te bepalen wie hieraan voldoet en dus “gericht kan instromen”(kan starten met de voorbereiding), baseert het VCA zich op het aanmeldingsformulier en op de vragenlijst over het adoptieproject van de kandidaat-adoptieouders.
Door deze aanpak kunnen kandidaat-adoptieouders waarnaar herkomstlanden, adoptiediensten en kinderen met een moeilijker profiel op zoek zijn, sneller geschikt verklaard worden.

Tijdens de voorbereidingssessies krijg je een uitgebreide uitleg over adoptie. De thema’s die aan bod komen zijn o.a. hechting, rouw, voorgeschiedenis en ontwikkeling van adoptiekinderen, diversiteit, discriminatie, de zorg voor kinderen met specifieke ondersteuningsbehoeften, de kenmerken van binnenlandse en buitenlandse adoptie.

• Je betaalt 250 euro voor de voorbereiding.
• Je wordt doorverwezen naar Steunpunt Adoptie. 
• Steunpunt Adoptie nodigt je uit voor het voorbereidingsprogramma (3 dagen). Je moet binnen het jaar na de doorverwijzing naar Steunpunt Adoptie gestart zijn met de voorbereiding. Lukt dit niet, dan wordt je procedure stopgezet.
• Doel: informatie geven over adoptie, de adoptiedriehoek, pedagogische en psychologische aspecten bij de opvoeding, de procedure, de juridische gevolgen en mogelijke nazorg.
• De voorbereidingssessies duren in totaal minstens 16 uren en worden gegeven aan een groep van maximaal 15 kandidaat-adoptieouders.
• Tijdens het voorbereidingsprogramma vindt er geen enkele beoordeling plaats. Je kan tijdens de voorbereiding vrijuit praten en vragen stellen.
• Niets van wat tijdens de voorbereiding gezegd wordt, mag doorgegeven worden aan derden.
• Na de voorbereiding krijg je een attest van voorbereiding. Dit attest blijft 1 jaar geldig. Met dit attest kan je het verzoekschrift om geschikt verklaard te worden indienen bij de familierechtbank.

Een attest voor de werkgever vraag je aan het VCA (adoptie@kindengezin.be). Dit attest toont aan dat je de voorbereiding moet volgen om te kunnen adopteren. Er is geen wettelijke verlofregeling voorzien.

Binnen het jaar na de afronding van de voorbereiding, moet je (of een advocaat) word een verzoekschrift  indienen bij de griffie van de familierechtbank in het arrondissement waar je woont. Het kost 165 euro om de procedure bij de rechtbank te laten opstarten (rolrecht). Bij het verzoekschrift moeten volgende documenten mee ingediend worden:

• Het attest van voorbereiding
• Uittreksel uit het strafregister 
• Een voor eensluidend verklaard afschrift geboorteakte
• Huwelijksakte of verklaring van wettelijke samenwoning of bewijs van meer dan 3 jaar samenwonen
• Bewijs van woonst en nationaliteit

De laatste 3 documenten moet je niet indienen als je in België geboren bent. Het VCA raadt wel aan om deze documenten toe te voegen zodat extra wachttijd bij de rechtbank vermeden kan worden.

• Het maatschappelijk onderzoek wordt bevolen via een tussenvonnis door de familierechter. 
• Het VCA ontvangt het tussenvonnis en stuurt je dossier dan door naar de dienst voor maatschappelijk onderzoek (DMO): DMO in CAW Brussel. 
• Je schrijft jouw levensverhaal en vult een vragenlijst in die je bezorgt aan de DMO.
• De DMO contacteert je en legt 2 gesprekken vast met een maatschappelijk werker en 2 gesprekken met een psycholoog. Adopteer je een tweede of derde keer? Dan kan het maatschappelijk onderzoek normaal gezien afgerond worden na 2 gesprekken in plaats van 4.
• De DMO onderzoekt pdf de factoren (risico en protectief) die een invloed kunnen hebben op het slagen van de adoptie. 
• Na de gesprekken maakt de DMO een verslag met advies over je geschiktheid om te adopteren op en stuurt dit naar het VCA. Een medisch attest van jouw huisarts wordt toegevoegd aan het verslag.
• Het VCA stuurt het verslag van het maatschappelijk onderzoek naar jou en naar de familierechtbank.
• De familierechtbank nodigt je uit voor een rechtbankzitting.

• De familierechter nodigt je uit nadat hij het verslag van het maatschappelijk onderzoek heeft ontvangen.
• De familierechter beslist of je geschikt bent om te adopteren. Hij baseert zich hiervoor op het verslag van het maatschappelijk onderzoek. Je kan zelf ook documenten of argumenten geven die de rechter kunnen helpen bij de beslissing.
• Ga je niet akkoord met de beslissing van de familierechter, dan heb je 1 maand tijd om een beroepsprocedure in te stellen bij het hof van beroep.
• Een geschiktheidsvonnis is 4 jaar geldig.
• Je krijgt kort na de uitspraak een kopie van dit vonnis.
• Binnen de 2 maanden na het vonnis maakt het openbaar ministerie een verslag, gebaseerd op het maatschappelijk onderzoek. Het OM bezorgt deze documenten aan de Federale Centrale Autoriteit, die ze legaliseert. Dit is bedoeld voor het land van herkomst.
• De FCA stuurt het vonnis en het verslag naar VCA.

Verlenging geschiktheidsvonnis

Verzoekschrift verlenging GV Als de adoptie niet afgerond raakt binnen de geldigheidsperiode van 4 jaar dan kan je een verlenging aanvragen. Dit kan alleen als je een goedgekeurd kanaal voor een zelfstandige adoptie kan voorleggen of een bemiddelingsovereenkomst met een adoptiedienst hebt.

Het vonnis kan, in het kader van één adoptieprocedure, verschillende (opeenvolgende) keren met 2 jaar verlengd worden. De procedure is als volgt:

• Je moet, ten vroegste 5 maanden voor het vervallen van je vonnis én ten laatste op de laatste dag van de geldigheid, word een verzoekschrift indienen bij de familierechtbank die eerder het geschiktheidsvonnis uitsprak. 
• Bij het verzoekschrift moet je ofwel een kopie van de bemiddelingsovereenkomst met de adoptiedienst ofwel het bewijs dat het kanaalonderzoek werd goedgekeurd toevoegen. Je bezorgt een kopie van dit verzoekschrift en een attest van gezinssamenstelling aan het VCA.
• De griffie van de familierechtbank vraagt bij het VCA een gemotiveerd attest. Dit attest toont aan dat de situatie van de kandidaat-adoptieouder wel of niet veranderd is. Als de situatie veranderd is, dan is er een actualisatie van het maatschappelijk onderzoek nodig. 
• Het VCA stuurt je word een vragenlijst die je zo snel mogelijk moet invullen en terugbezorgen aan het VCA.

Het VCA baseert zich voor dit attest op: 

•  Het attest van gezinssamenstelling, 
•  De vragenlijst die je invulde, 
• Informatie van het VCA of van de adoptiedienst (wijzigingen op het vlak van de zorgvraag van al aanwezige kinderen, in het gezinsfunctioneren, in de partnerrelatie, de invloed van de wachttijd)

Binnen één maand bezorgt het VCA het attest aan de familierechtbank. Stuur je de vragenlijst niet tijdig terug, dan wordt er sowieso een actualisatie van het maatschappelijk onderzoek opgestart.

>> Als er geen wijzigingen zijn die jouw geschiktheid kunnen beïnvloeden dan kan de rechtbank het geschiktheidsvonnis automatisch met 2 jaar verlengen.
>> Als er wel wijzigingen zijn die jouw geschiktheid kunnen beïnvloeden dan wordt er onmiddellijk een actualisatie van het maatschappelijk onderzoek opgestart door de dienst voor maatschappelijk onderzoek. 

Wat houdt dit in? 

• Minstens 2 gesprekken. 
• Verslag met een evaluatie van de huidige situatie.
• Het VCA stuurt het verslag naar de familierechtbank en naar jou.
• De familierechter beslist over de verlenging van het geschiktheidsvonnis. Het vonnis kan zo met 2 jaar verlengd worden.

Voor je kan starten met een adoptiedienst of met een zelfstandige adoptie, moet je eerst geschikt verklaard worden door de familierechter. Na je geschiktheidsvonnis kan je een bemiddelingsovereenkomst afsluiten met een adoptiedienst of kiezen voor een zelfstandige adoptie.

• Je krijgt een kopie van je geschiktheidsvonnis van de familierechtbank.
• Je contacteert de adoptiedienst van je keuze en meld je aan.
• Je stuurt het VCA een kopie van je geschiktheidsvonnis naar adoptie@kindengezin.be. In je e-mail vermeld je voor welke adoptiedienst en eventueel voor welk herkomstland je gekozen hebt. Je geeft hierbij ook toestemming om, in afwachting van de officiële documenten, een kopie van het verslag van het maatschappelijk onderzoek door te sturen naar de adoptiedienst.
• De familierechtbank stuurt je geschiktheidsvonnis en het verslag van het openbaar ministerie naar de Federale Centrale Autoriteit (FCA). Dit kan verschillende maanden duren.
• De FCA legaliseert de documenten en stuurt deze naar het VCA. Het VCA bezorgt de documenten aan de adoptiedienst (als deze al gekend is).
• De adoptiedienst kan een contract afsluiten als ze van het VCA (een kopie van) het geschiktheidsvonnis en het verslag van het openbaar ministerie (of een kopie van het verslag van het maatschappelijk onderzoek) gekregen hebben.

Binnenlandse adoptie
Bij de adoptiedienst voor een binnenlandse adoptie krijg je via je bemiddelingscontract een plaats op de wachtlijst. Het aantal contracten dat de dienst kan afsluiten, wordt vastgelegd in samenspraak met het VCA.

• Het contract wordt pas afgesloten na minstens één intakegesprek. Hierin wordt de haalbaarheid van je adoptietraject nagegaan, rekening houdend met het aantal wachtende kandidaat-adoptieouders in je profiel.
• In de bemiddelingsovereenkomst wordt de procedure, de kostprijs, de duur en de gewaarborgde dienstverlening duidelijk omschreven.
• De adoptiedienst wijst een kindje toe. Bij toewijzing houden zij rekening met je plaats op de wachtlijst, maar ook met de wensen van de geboorteouder(s) en met de noden die het kindje heeft. De gemotiveerde kindtoewijzing wordt ter informatie aan het VCA bezorgd.
• De geboorteouder(s) kunnen ten vroegste 2 maanden na de geboorte hun officiële toestemming geven voor de adoptie. Tijdens die periode zijn er 2 mogelijkheden:

1. Het kind verblijft in een pleeggezin. Pas nadat de geboorteouder(s) hun toestemming hebben gegeven, word je ingelicht en word het kindje aan jou toegewezen.
2. Het kind wordt direct geplaatst bij de toekomstige adoptieouders. Dit betekent dat geboorteouder(s) nog altijd kunnen beslissen om niet door te gaan met de adoptie en het kind moet dan na enkele weken of maanden terug naar zijn geboorteouder(s).

• Het kind wordt geplaatst in het adoptiegezin (ofwel direct ofwel nadat de geboorteouders hun toestemming hebben gegeven). De adoptiedienst komt regelmatig langs om al je vragen te beantwoorden en je te ondersteunen op de moeilijke momenten. Zij helpen je ook bij de voorbereiding van de adoptieprocedure voor de rechtbank.
• Nadat de geboorteouder(s) hun toestemming hebben gegeven, kan je een verzoekschrift tot adoptie indienen bij de familierechtbank. De adoptiedienst helpt je hierbij. 
• De familierechtbank kan beslissen om nog een aantal mensen (vb. geboortefamilie) te horen voordat de adoptie wordt uitgesproken. Meestal wordt een volle adoptie uitgesproken.
• De adoptiedienst blijft beschikbaar tijdens het verdere leven van je adoptiekind. Als er vragen zijn of als het even moeilijker gaat, kan je altijd bij hen terecht. Je wordt ook uitgenodigd voor verschillende nazorgactiviteiten van de adoptiedienst. Op de leeftijd van 3 jaar en op de leeftijd van 8 jaar neemt de adoptiedienst ook zelf contact op om te informeren of er vragen zijn.
• Vanaf 12 jaar heeft het adoptiekind ook recht om zijn adoptiedossier in te kijken bij de adoptiedienst 

Buitenlandse adoptie
Een adoptiedienst voor buitenlandse adoptie sluit een bemiddelingsovereenkomst af voor een specifiek herkomstland. Alle voorwaarden van de landen waarin een kanaal is goedgekeurd vind je terug op onze website. Per kanaal mag de adoptiedienst een beperkt aantal contracten afsluiten. Dit aantal wordt bepaald in samenspraak met het VCA. De datum van de overeenkomst bepaalt je plaats op de wachtlijst (voor zover er geen specifieke regelingen zijn in het herkomstland).

• Het contract wordt pas afgesloten na een intakegesprek. Hierin wordt de haalbaarheid van je adoptietraject nagegaan, rekening houdend met het aantal wachtende kandidaten en je profiel. Er wordt hierin bekeken of je voldoet aan de voorwaarden van het herkomstland.
• In de bemiddelingsovereenkomst wordt de procedure, de kostprijs, de duur en de gewaarborgde dienstverlening duidelijk omschreven.
• Je stelt je dossier samen voor het herkomstland. Dit dossier bestaat minstens uit het geschiktheidsvonnis en het verslag van het openbaar ministerie. Ieder herkomstland vraagt nog bijkomende documenten.
• Het dossier wordt opgestuurd naar de bevoegde autoriteit in het herkomstland. De bevoegde autoriteit aanvaardt je kandidatuur en zet je op een wachtlijst. In sommige landen sturen de herkomstlanden dossiers van kinderen die ouders zoeken en wordt het dossier pas opgestuurd na de kindtoewijzing.
• Er wordt een kind toegewezen door het herkomstland of door de adoptiedienst. Het kinddossier wordt voorgelegd aan het VCA. Het VCA controleert of het dossier volledig is en of de nodige garanties worden gegeven. Het VCA geeft de goed- of afkeuring bij de kindtoewijzing.
• Na goedkeuring door het VCA contacteert de adoptiedienst jou om je te informeren over het kindvoorstel. Je gaat langs bij de adoptiedienst om het volledige kinddossier te zien. Nadat je het kind aanvaardt, krijg je ook een foto te zien.
• De goedkeuring van het VCA en jouw aanvaarding worden bezorgd aan het herkomstland. De adoptieprocedure ter plaatse kan verdergezet worden. Je reist af om je kindje af te halen. Afhankelijk van de adoptieprocedure in het herkomstland wordt de adoptie ter plaatse uitgesproken of pas achteraf als je in België bent.
• De meeste herkomstlanden willen nadien weten hoe het met het kind en zijn nieuwe familie gaat. Zij vragen de adoptiefamilie om, via de adoptiedienst, follow-up-rapporten te bezorgen. Bij sommige herkomstlanden moet dit jaarlijks gebeuren, bij andere om de 6 maanden gedurende 3 of 4 jaar.
• De adoptiedienst blijft ter beschikking van de adoptiefamilie na de plaatsing van het kind. Zij ondersteunen bij de administratieve afhandeling in België en bieden psychosociale ondersteuning als het moeilijk gaat. 
• Als het kind 12 jaar oud is, kan het inzage vragen in zijn/haar dossier bij het VCA.

Naast de ondersteuning bij de adoptiedienst kan je vormingen volgen bij Steunpunt Adoptie. Zij hebben een uitgebreid aanbod over allerlei thema’s gerelateerd aan adoptie zoals hechting, etc. Zoek je lotgenotencontact dan kan je terecht bij de trefgroepen.
 

Nadat de familierechter je geschikt verklaard heeft om te adopteren, kan je een bemiddelingsovereenkomst afsluiten met een adoptiedienst of kiezen voor een zelfstandige adoptie. Wanneer je via een zelfstandige adoptie wil adopteren, stel je zelf het adoptiekanaal voor aan het VCA. Een zelfstandige adoptie betekent niet dat je zelf naar een herkomstland trekt en ter plaatse alle stappen zet om een kind te adopteren, zonder de procedure te volgen en zonder medeweten van het VCA.

Bij een zelfstandige adoptie moet er eerst een kanaalonderzoek gebeuren door het VCA. Het 'kanaal' is de manier waarop de adoptieprocedure zal verlopen en iedereen die zal tussenkomen in dit proces. Iedereen die zelfstandig wil adopteren moet een eigen 'kanaal' aanbrengen. 
Je stelt een inlichtingendossier samen en stuurt dit naar het VCA. Dit dossier bestaat uit:

• Het volledig ingevulde en ondertekende word aangifteformulier zelfstandige adoptie  .
• Een kopie van de adoptiewetgeving van het herkomstland (in het Nederlands, het Frans of het Engels vertaald).
• Een kopie van de erkenning van contactpersonen of instellingen die betrokken worden in de procedure.
• Alle andere relevante informatie over jouw kanaal, over het herkomstland.

Tip! Vraag op voorhand aan het VCA of er al informatie is over jouw herkomstland.
Je kan het inlichtingendossier op voorhand indienen bij het VCA, maar het kanaalonderzoek start pas nadat het VCA een kopie van je geschiktheidsvonnis ontvangen heeft. Je krijgt een kopie van je geschiktheidsvonnis van de familierechtbank.

Kanaalonderzoek

Nadat de familierechtbank je geschikt verklaart om te adopteren, kan je een kanaalonderzoek laten opstarten bij het VCA.

• Je ontvangt (een kopie van) je geschiktheidsvonnis van de familierechtbank. 
• Stuur dit door naar het VCA adoptie@kindengezin.be samen met je inlichtingendossier. 
• Het VCA vraagt 500 euro voorschot voor het kanaalonderzoek. Dit bedrag wordt gebruikt voor mogelijke kosten zoals verzendingen van brieven of vertalingen. Het deel van het bedrag dat niet gebruikt wordt, stort het VCA terug na afronding van het kanaalonderzoek.
• Het VCA start het kanaalonderzoek. Het VCA heeft 4 maanden tijd om het onderzoek af te ronden. De termijn kan tweemaal verlengd worden met 2 maanden (en dus in totaal maximaal 8 maanden duren).
• Om het kanaal te beoordelen onderzoekt het VCA of:

              - er voldoende garanties zijn dat de betrokken instanties en contactpersonen in het herkomstland de wetgeving respecteren en handelen in het belang van het kind;
het principe van de subsidiariteit wordt geëerbiedigd;
             - de juridische en sociaalpsychologische adopteerbaarheid van de kinderen gegarandeerd kan worden;
er financiële transparantie is.

• Het onderzoek gebeurt door analyse van jouw inlichtingendossier. Het VCA vraagt ook advies aan verschillende instanties zoals de Federale Centrale Autoriteit, de plaatselijke overheid, NGO’s met ervaring in het herkomstland (vb. Unicef, Service Sociale Internationale, …), centrale autoriteiten van andere ontvangende landen, het Permanent Bureau van de Haagse Conventie, …
• Het VCA keurt jouw kanaal éénmalig goed of af.
• Na een goedkeuring kan je jouw dossier samenstellen voor het herkomstland.
• Bij een afkeuring kan je een beroep indienen bij de Raad van State

Stappen na goedkeuring kanaal

Je kanaalonderzoek is goedgekeurd. Nu kan je de rest van de adoptieprocedure in het herkomstland opstarten.

• De familierechtbank stuurt je geschiktheidsvonnis en het verslag van het openbaar ministerie naar de Federale Centrale Autoriteit (FCA). Dit kan verschillende maanden duren.
• Beide documenten zullen de basis vormen van je ouderdossier voor het herkomstland. 
• De FCA legaliseert de documenten een eerste keer zodat je ze verder kan klaarmaken voor het land van herkomst. De FCA stuurt deze originele documenten naar het VCA en het VCA bezorgt de documenten aan jou.
• Je stelt de rest van je ouderdossier samen. Naast het geschiktheidsvonnis en het verslag van het openbaar ministerie vragen de meeste herkomstlanden nog extra documenten zoals bijvoorbeeld een uittreksel uit het strafregister, geboorteaktes, huwelijksakte, referentiebrieven, etc. Alle documenten moeten beëdigd vertaald worden en correct gelegaliseerd.
• Je dient het originele dossier, de vertaling en een kopie in bij het VCA.
• Het VCA verzendt jouw dossier naar de bevoegde autoriteit in het herkomstland. Deze autoriteit kan bijkomende vragen stellen of het dossier direct aanvaarden.
• De bevoegde autoriteit in het herkomstland wijst een kind toe aan jouw dossier en stuurt het kinddossier naar het VCA.

Het VCA controleert of het kinddossier volledig is: 

• een verslag met gegevens over de identiteit van het kind, adopteerbaarheid, persoonlijke achtergrond, gezinssituatie, medisch verleden en dat van zijn familie, sociaal milieu en de levensbeschouwelijke opvattingen ervan, bijzondere behoeften
• geboorteakte van het kind
• toestemming van het kind indien vereist
• toestemming van de andere personen, instellingen en autoriteiten van wie de toestemming tot adoptie vereist is
• nationaliteitsbewijs en attest van gewone verblijfplaats van het kind
• een attest waarin de bevoegde autoriteit van het herkomstland verklaart dat: 

- het kind adopteerbaar is
- dat interlandelijke adoptie aan het hoger belang van het kind beantwoordt
- motiveert waarom de beslissing om het kind toe te vertrouwen aan de kandidaat-adoptieouders aan het belang van het kind beantwoordt
- alle toestemmingen aanwezig zijn
- de toestemming vrij gegeven zijn en dat alle betrokkenen volledig geïnformeerd zijn over de gevolgen van de toestemming.

• Het VCA keurt het kindvoorstel goed en stuurt een kopie van het dossier naar jou.
• Je ondertekent een aanvaardingsdocument, eventueel nadat je bijkomend advies inwint bij artsen, psychologen of andere hulpverleners.
• Het VCA stuurt zijn goedkeuring en jouw aanvaarding naar de bevoegde autoriteit in het herkomstland.

Hierna kan de adoptieprocedure in het herkomstland verdergezet werden. In sommige landen wordt dan de adoptie uitgesproken. In andere landen wordt een plaatsing met het oog op adoptie uitgesproken en wordt de adoptie pas later in België uitgesproken.

• Een adoptie die uitgesproken is in het buitenland moet erkend worden door de Federale Centrale Autoriteit. Dit is de dienst Internationale Adoptie bij de FOD justitie. Deze erkenning is nodig om een Belgisch paspoort te krijgen voor het adoptiekind en om met het kind naar België te kunnen komen.
• Meer weten over de erkenningsaanvraag .
• De erkenning van de adoptie in België wordt geregistreerd. Je krijgt hiervan een bewijs en daarmee kan je het kind inschrijven in het bevolkingsregister.
• Als het land van herkomst een plaatsing met het oog op adoptie uitspreekt, krijg je van het VCA een attest voor de Belgische ambassade. Op basis van dat attest krijgt het kind een visum (visum D) om naar België te komen. Binnen de 6 maanden na aankomst moet je dan een verzoek tot adoptie indienen bij de familierechtbank. Na de adoptie-uitspraak wordt het kind automatisch in de registers van de burgerlijke stand ingeschreven.

Sommige herkomstlanden willen op de hoogte gehouden worden van de kinderen die geadopteerd worden. Zij vragen dan gedurende een periode follow-uprapporten waarin omschreven wordt hoe het kind evolueert in zijn nieuwe gezin. Als het herkomstland dit vereist dan moet je als zelfstandige adoptieouder een nazorgovereenkomst afsluiten met een erkende adoptiedienst. Deze overeenkomst voorziet in het volgende:

• Basisaanbod (504,96 euro): intakegesprek voor de ondertekening van het contract en 2 huisbezoeken en 2 follow-uprapporten
• 65,64 euro per bijkomend rapport zonder huisbezoek
• 252,48 euro per bijkomend huisbezoek, inclusief rapport

Het VCA verwijst je door naar een adoptiedienst en bezorgt het kinddossier en ouderdossier aan de adoptiedienst. Vertaal-, legalisatie- en verzendingskosten van de follow-uprapporten moet je zelf betalen.

• Je meldt de aankomst van je kind aan het VCA.
• Het VCA zal een kopie vragen van de nog ontbrekende documenten in het adoptiedossier. Het volledige adoptiedossier moet binnen 4 maanden na aankomst van het kind bij het VCA zijn. Het wordt bewaard zodat het adoptiekind later steeds inzage kan krijgen in zijn adoptiedossier.

Binnenlandse adoptie
De wachttijd bij een binnenlandse adoptie hangt af van het aantal kandidaat-adoptieouders en van het aantal kinderen dat wordt afgestaan. Jaarlijks worden er 20 à 25 kinderen afgestaan via bemiddeling van een adoptiedienst. Tegelijk stellen ieder jaar 150 à 200 koppels of alleenstaanden (entiteiten) zich kandidaat voor een adoptie. De wachttijd kan dus erg lang worden.

Als je je nu kandidaat stelt, duur het nog 3 à 4 jaar voordat je de voorbereiding kan volgen. De geschiktheidsprocedure (voorbereiding, maatschappelijk onderzoek, geschiktheidsvonnis) duurt ongeveer 1 jaar. Daarna hangt het af van het aantal kinderen dat afgestaan wordt. Het kan dan nog 1 à 2 jaar duren voordat een kindje geplaatst wordt.

Je moet dus zeker rekenen op een doorlooptijd van 5 à 7 jaar. De volledige wachttijd kan verder oplopen als er veel kandidaat-adoptieouders of weinig kinderen zijn. 

Buitenlandse adoptie
De wachttijd bij een buitenlandse adoptie hangt sterk af van het herkomstland. Bovendien beïnvloedt jouw kindprofiel ook de wachttijd. Kandidaten die kinderen met een moeilijker profiel zoals kinderen ouder dan 6 jaar of kinderen met een medisch probleem of meer dan 2 broers/zussen tegelijk willen adopteren, zullen minder lang moeten wachten. 

Het duurt 1 à 2 jaar voordat je een voorbereiding kan volgen. De geschiktheidsprocedure (voorbereiding, maatschappelijk onderzoek en geschiktheidsvonnis) duurt ongeveer 1 jaar. Daarna hangt de wachttijd dus af van het herkomstland en je kindprofiel. In het activiteitenverslag van het VCA kan je de gemiddelde wachttijden per land terugvinden. De wachttijden gaan van 2 jaar tot 5,5 jaar. 
 

Binnenlandse adoptie
Reken op volgende kosten bij een binnenlandse adoptie: 

Inschrijving voor de informatiesessie: 25 euro. 
Inschrijving voor de voorbereidingssessie: 250 euro. 
Het verzoekschrift voor de familierechtbank: 165 euro.
De bemiddeling door de adoptiedienst (notariskosten, werking van de dienst, medische kosten van het kind, nazorg, …): 7500 euro.

Buitenlandse adoptie
Er zijn verschillende factoren die een invloed hebben op de totale kost. Minimaal 10 000 euro is een realistische inschatting. Reken op volgende bedragen bij een buitenlandse adoptie:

Inschrijving voor de infosessie: 25 euro.
Inschrijving voor de voorbereidingssessie: 250 euro. 
Het verzoekschrift voor de familierechtbank: 165 euro.
Prestatievergoeding voor de adoptiedienst: maximum 3042,93 euro. 
Procedure in het land van herkomst: van 5000 euro tot 10 000 euro, afhankelijk van het land van herkomst. 
Vertaal-, legalisatie- en verzendkosten: afhankelijk van land van herkomst en omvang van het dossier.
Reis- en verblijfkosten om het kind op te halen: afhankelijk van het land van herkomst.
Eerste nazorg door de adoptiedienst: 507,15 euro voor twee huisbezoeken en follow-uprapporten.
Extra nazorg: huisbezoeken of follow-uprapporten gevraagd door het land van herkomst: 253,58 euro per huisbezoek en 65,93 euro per follow-uprapport.