Gezond zwanger zijn

Zwanger of niet, een gezond voedingspatroon en gezonde levenswijze is altijd van belang. Voor de toekomstige mama zijn er belangrijke aandachtspunten. 

Een evenwichtige voeding heeft voordelen voor de toekomstige mama en de baby:  

• Het zorgt mee voor een goede gezondheid van de mama en een vlot verloop van de zwangerschap.
• Het voorkomt moeilijkheden tijdens de zwangerschap en bij de bevalling.
• Het verhoogt de kans op een goed herstel na de bevalling.
• Het bevordert de groei en ontwikkeling van je kind. 
• Het heeft een positieve invloed op de gezondheid van je kind.  
• ...        

Eet daarom dagelijks gezond, evenwichtig en vers voedsel uit de voedingsdriehoek. Eet in verhouding meer plantaardige dan dierlijke voeding. 

• water: 1,5 liter/dag
• fruit: 2 tot 3 stuks/dag
• groenten: 300 g/dag
• graanproducten: 5 tot 9 sneden brood/dag en 3 tot 5 aardappelen/dag
• melkproducten en calciumverrijkte sojaproducten: bijvoorbeeld 4 glazen melk (600 ml/dag) of vervanging (kaas, yoghurt, platte kaas, calciumverrijkte sojadrank ...)
• vlees, vis, eieren en vervangproducten: 100 g vlees, vleeswaren en gevogelte, vis/dag max. 2 eieren/week 
• smeer- en bereidingsvet: 35 tot 45 g/dag
• sterk bewerkte voedingsmiddelen: met mate

Dit zijn gemiddelde hoeveelheden en kunnen verschillen van vrouw tot vrouw. 

Het is goed voor mama's om te bewegen, nu eens met, dan weer zonder je baby. Bewegen is bovendien een belangrijke manier om je mentale gezondheid in deze kwetsbare periode te ondersteunen.

Tijdens je zwangerschap en ook na de geboorte is het belangrijk om te bewegen. Elk stap of beweging telt voor (jouw) nieuw leven. 

Dankzij deze tips ben je fit zwanger:

1. Vermijd langdurig zitten (televisie kijken, achter computer zitten, in de auto zitten, zittend werk ...). Onderbreek regelmatig door even recht te staan en te stappen, een glaasje water te halen of een ander bewegingstussendoortje.
2. Beweeg regelmatig. Elke dag een half uurtje wandelen, fietsen of zwemmen is ideaal. Doe af en toe wat spierversterkende oefeningen en zachte stretchoefeningen.
   Bewoog je al veel voor je zwangerschap? Dan kan je je activiteiten verder zetten, na overleg met je arts of vroedvrouw.
3. Luister naar je lichaam.
4. Eet gezond en drink voldoende water.
5. Vermijd bewegen in de hitte en bewegen op grote hoogte.
6. Contactsporten, hoge impact sporten en duiken houden een risico in voor je baby en doe je dus beter niet. 
7. Vraag raad aan je arts of vroedvrouw.

Je neemt best 0,4 mg foliumzuur per dag zodra je stopt met contraceptie en tot het einde van de eerste 3 maanden van je zwangerschap. Dit is essentieel om je baby te beschermen tegen aangeboren afwijkingen aan hersenen en ruggenmerg.

Foliumzuur zorgt voor bloedaanmaak en bevordert de ontwikkeling van het centraal zenuwstelsel van je kind. Bij verhoogd risico op een open ruggetje zal de arts tot 4 mg per dag voorschrijven.

• Foliumzuur is afzonderlijk te verkrijgen of in een multivitaminepreparaat voor zwangere vrouwen.

• Foliumzuur kan afzonderlijk worden gekocht als voorverpakt foliumzuur door een fabrikant of een magistrale bereiding van foliumzuur door de apotheker. De apotheker maakt in dit geval de bereiding op basis van een voorschrift van een arts. Deze bereiding is goedkoper dan voorverpakt foliumzuur.

Dit is een advies van de Hoge Gezondheidsraad België.  Vraag raad aan een arts, vroedvrouw of apotheker. 

Bij een kinderwens en tijdens een zwangerschap kunnen sommige geneesmiddelen of vitamines al vroeg in de zwangerschap schadelijke invloed hebben op de ontwikkeling van het kind. Zo is je baby de eerste 3 maanden extra gevoelig aangezien alle organen dan gevormd worden.

• Foliumzuur neem je van voor de bevruchting en tijdens de eerste 3 maanden van je zwangerschap. 
• Tegen vermoeidheid helpt rust beter dan vitamines.
• Bij inname van te veel vitamine A via de mond loopt je kind een grotere kans op een aangeboren afwijking. Lever en leverproducten zoals paté bevatten veel vitamine A. Gebruik die producten met mate en eet bij voorkeur geen lever tijdens de zwangerschap. Neem geen supplementen met vitamine A. 
  Sommige producten voor huidverzorging bevatten ook vitamine A. Er is minder bekend over eventuele schadelijke effecten van plaatselijk gebruik van vitamine A op de huid. Vermijd uit voorzorg het gebruik ervan.
• Het advies van een arts of vroedvrouw is altijd noodzakelijk. Gebruik daarom nooit geneesmiddelen, vitamines of homeopathische middelen op eigen houtje.
• Neem je om gezondheidsredenen al geneesmiddelen? Overleg dit ook met je arts of vroedvrouw.

Het cytomegalovirus krijg je door contact met afscheidingen (bv. speeksel, urine...) van een besmet persoon. Zwangere vrouwen worden meestal besmet door intensief contact met een besmet kind. Bij infectie tijdens de zwangerschap, bestaat er een kans dat de ongeboren baby besmet wordt. Dit kan leiden tot gehoor- of gezichtsstoornissen, groeivertraging, mentale achterstand of diverse neurologische problemen. 

Zwangere vrouwen en hun partner moeten de nodige voorzorgsmaatregelen in acht nemen bij contact met lichaamsvochten van jonge kinderen. 

Toxoplasmose wordt veroorzaakt door een parasiet die via uitwerpselen van katten in het milieu terechtkomt. Via besmet voedsel, ontlasting van katten of besmette grond of water kan je deze infectieziekte oplopen. Tijdens de zwangerschap kan dit leiden tot afwijkingen aan het zenuwstelsel of oogafwijkingen bij de baby, tot zelfs een miskraam.  

Zwangere vrouwen die niet immuun zijn voor toxoplasmose moeten de nodige voorzorgsmaatregelen in acht nemen. 

Sommige voedingsmiddelen kunnen ongunstig zijn voor je baby. Vermijd voedsel dat schadelijk is voor de ontwikkeling van je baby of zelfs een miskraam kan veroorzaken. Zorg ook voor een goede hand- en voedselhygiëne. 

Listeriose is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door een bacterie. De besmetting komt vaak voor en kan tijdens de zwangerschap leiden tot een miskraam of vroeggeboorte. De bacterie is niet bestand tegen verhitting door koken of bakken.

Vaak vertoon je geen ziekteverschijnselen bij een listeriosebesmetting. Soms is een grieperig gevoel het eerste teken. Andere mogelijke symptomen zijn diarree, misselijkheid, braken, buikpijn en koorts.

• Eet geen voorverpakte, gerookte vis.
• Eet geen rauwe producten zoals rauwe vis.
• Eet geen zuivelproducten op basis van niet-gepasteuriseerde melk en zachte kazen op basis van rauwe melk (‘au lait cru’). Melk en melkproducten die een hittebehandeling hebben ondergaan (pasteurisatie, sterilisatie of ultra-hoge temperatuur (UHT)) in een verpakking kan wel.
• Bewaar voedingsmiddelen die gekoeld moeten worden zo kort mogelijk in de koelkast bij 4°C.
• Respecteer altijd de houdbaarheidsdatum.

Salmonella is een darmbacterie die je via besmet voedsel of water kunt oplopen. Als je voedsel zorgvuldig en hygiënisch behandelt en kruisbesmetting voorkomt (als een niet-besmet product in contact komt met een besmet product) verklein je het risico op salmonella. 

Voor zwangere vrouwen zijn extra maatregelen erg belangrijk: 

• Eet geen (eigen bereidingen met) rauwe eieren (bv. zelfbereide chocolademousse, zelfbereide mayonaise …). Hardgekookte eieren en gare eieren kunnen wel.
• Verhit voedingsmiddelen goed. 

Als je geen antistoffen hebt voor toxoplasmose, moet je een aantal adviezen opvolgen om besmetting te voorkomen. Lees meer over toxoplasmose en hoe je dit kunt vermijden. 

Hou je gewicht onder controle om fit te blijven, de kans op overgewicht bij je kind niet te verhogen en na je zwangerschap makkelijker je oorspronkelijke gewicht te benaderen.

Te sterk focussen op je gewichtstoename is niet nodig. Vooral fitheid en comfort zijn belangrijk. Heb je op basis van je Body Mass Index (BMI) een gezond gewicht voor je lengte, dan is je ideale gewichtstoename tijdens de zwangerschap 11,5 tot 16 kilogram. Weegt je meer dan gezond is voor je lengte, dan kom je best minder bij tijdens de zwangerschap. Bij een tweelingzwangerschap is de aanbevolen gewichtstoename 17 tot 25 kilogram.

Hoe hoger je Body Mass Index (BMI = gewicht in kg / lengte x lengte in meter) voor de zwangerschap, hoe meer je je gewichtstoename tijdens je zwangerschap onder controle moet houden omdat dit de ontwikkeling van je kindje beïnvloedt.

De hormonale veranderingen en de betere bloeddoorstroming beïnvloeden je lichaam als je zwanger bent. Dit kan leiden tot:

• een warmere huid
• meer zweten
• een 'gezonde' kleur op de wangen
• felrode handpalmen
• af en toe spontane neusbloedingen
• allergische reacties
• een extra vette of droge huid
• puistjes in het gezicht door actieve talgklieren
• nagels die sneller breken, groeien en/of brozer worden en dus sneller geknipt moeten worden
• actievere haarzakjes waardoor je hoofdhaar sneller groeit, voller, meer glanzend, soepeler of vet wordt of de lichaamsbeharing toeneemt

Deze verschijnselen verdwijnen meestal spontaan na de zwangerschap. Zorg alvast voor een goede dagelijkse hygiëne en vermijd warme temperaturen en sterke temperatuurschommelingen. Een extra bad of douche kan nodig zijn en werkt ontspannend. Reinig de borsten zonder zeep, zodat de tepels niet uitdrogen.

Tijdens je zwangerschap ondergaat je lichaam veel veranderingen. Zwangerschapskinesitherapie helpt je om die veranderingen op te vangen en je optimaal voor te bereiden op de bevalling. Daarnaast leer je ook ontspanningsoefeningen, ademhalingstechnieken en persoefeningen die helpen bij de geboorte en het bekken, de bekkenbodem en de baby te beschermen tijdens de bevalling. Je kan deze oefeningen in groep of privé volgen en krijgt er onder andere informatie over massages en houdingen.

De pigmentatie van je de huid kan toenemen. Je wordt sneller of extra bruin, je tepel en tepelhof kunnen van kleur veranderen of je krijgt misschien donkere sproeten en pigmentvlekken. 

Een 'zwangerschapsmasker' rond de ogen, de bovenlip of voorhoofd (soms op de nek en schouders) verdwijnt na de geboorte.

Mogelijk verschijnt er een 'zwangerschapslijn' tussen het schaambeen en de navel: een bruine, verticale streep door toegenomen pigmentvorming. Ze loopt soms door tot aan het borstbeen. Meestal vervaagt deze lijn na de bevalling.

• Vermijd zonnen en de zonnebank.
• Vermijd rechtstreeks zonlicht en draag een hoed of een zonneklep.
• Gebruik een zonnecrème met een hoge beschermingsfactor.

De bloedtoevoer naar de vagina en het uitwendige deel van het vrouwelijk geslachtsorgaan neemt toe, waardoor ze een donkere kleur krijgen. De wand van de vagina wordt bovendien zachter en slapper en de afscheiding uit de vagina neemt toe. Witgele afscheiding die niet jeukt of niet slecht ruikt, is normaal.

• Gebruik zo weinig mogelijk inlegkruisjes. ze kunnen jeuk of uitslag veroorzaken.
• Zorg voor een goede dagelijkse hygiëne. Gebruik een zachte en natuurlijke zeep (met een neutrale zuurtegraad).
• Draag liefst katoenen slips.

Een zwangerschap heeft geen rechtstreekse invloed op je tanden, maar een aantal factoren hebben wel een invloed op je gebit:

• Door de hormonale veranderingen zal je tandvlees gemakkelijker bloeden en ontsteken. Hierdoor is het soms pijnlijker om je tanden te poetsen en gebeurt het soms minder grondig.
• Bij ochtendmisselijkheid of zure oprispingen is er meer zuur in de mond dat kan inwerken op de tanden. Door ochtendmisselijkheid kan het ook moeilijker zijn om je tanden te poetsen.
• Het kan dat je tijdens de zwangerschap frequenter snoept of vaker eet. 

Door deze factoren is er tijdens je zwangerschap meer kans op tandvleesontsteking, overgroei van tandvlees, bloedend tandvlees, slijtage van tandglazuur ... Daarom is het belangrijk om tijdens je zwangerschap op controle te blijven gaan.

Bij tandbederf kunnen bacteriën zich via de mond door het lichaam verspreiden en je kind zelfs ongunstig beïnvloeden. Een verzorgd gebit bij iedereen die voor je kind zorgt, is ook belangrijk na de geboorte. Via de mond kunnen immers bacteriën overgedragen worden en zo ook de tanden van je kind aantasten. 

• Plan een bezoek aan de tandarts of mondhygiënist tijdens je zwangerschap en licht hen in over je zwangerschap.
• Als je rookt, heb je meer kans op ontsteking van tandvlees en tandomgeving.
• Heb je last van misselijkheid en verdeel je je maaltijden daarom over kleinere eetmomenten? Poets je tanden dan zeker 2 keer per dag met een fluoridehoudende tandpasta (1450 ppm).
• Je poetst je tanden beter niet onmiddellijk nadat je hebt overgegeven, want je glazuur is dan gevoeliger voor slijtage. Spoel je mond dan met water of een mondspoelmiddel dat fluoride bevat.
• Probeer eens een elektrische tandenborstel of kindertandenborstel als je moet braken van een klassieke tandenborstel.
• Heb je last van ochtendmisselijkheid? Zorg dan vooral voor een goede poetsbeurt 's avonds.  
• Gaat poetsen (tijdelijk) heel moeilijk, gebruik dan fluoride- en/of chloorhexidinehoudende mondspoelmiddelen.
• Reinig dagelijks de ruimtes tussen je tanden met tandzijde (floss), borsteltjes (ragertjes) of tandenstokers.
• Eet niet te vaak suikerhoudende tussendoortjes.

Je lichaam verandert waardoor je best aangepaste zwangerschapskledij draagt. Bovendien worden je borsten groter en zal je wat goed passende, bij voorkeur katoenen beha's nodig hebben.

De veiligste optie is tijdens de zwangerschap helemaal niet te roken, alcohol te drinken of drugs te gebruiken. 

Je ongeboren baby is erg gevoelig voor hormoonverstoorders. Deze schadelijke stoffen zitten in allerlei producten (zoals tandpasta, kleding, shampoo, deodorant, voeding, speelgoed, elektronica, luchtverfrissers, haarspray…) die we dagelijks gebruiken en die niet meer uit ons leven weg te denken zijn. Ze beïnvloeden, zelfs bij kleine hoeveelheden, de groei en ontwikkeling van je baby.

Als je zwanger wilt worden of zwanger bent, beperk je blootstelling aan hormoonverstoorders best zoveel mogelijk.  

Als tijdens de zwangerschap is het gehoor van je baby gevoelig voor lawaai uit je omgeving. De buikwand en het vruchtwater dempen nauwelijks omgevingsgeluiden. Vermijd lawaaierige plaatsen, om risico op gehoorschade voor jezelf en je ongeboren baby te beperken. Geluiden die schadelijk zijn voor jou zijn dat ook voor je baby.

Lees meer over gehoorschade. 

Over eventuele nadelige gevolgen van gsm- of smartphonegebruik tijdens de zwangerschap is nog weinig gekend. Sommige onderzoeken raden aan om het gebruik ervan te beperken tijdens de zwangerschap. 

Wereldwijd wetenschappelijk onderzoek bevestigt steeds sterker dat ongeboren en jonge kinderen gevoeliger zijn voor ioniserende (radioactieve) straling dan een volwassene. Deze straling komt bv. vrij wanneer röntgenstralen gebruikt worden bij medische beeldvorming, zoals CT-scans en radiografieën. Echografieën en MRI’s vallen hier niet onder.

Mogelijk gevolgen zijn onder onder andere miskraam, groeivertraging en aangeboren afwijkingen.

Als zwangere vrouw kan je hieraan blootgesteld worden tijdens het uitoefenen van je beroep (als je werkt met straling) of als je een onderzoek of behandeling moet ondergaan waarbij stralen gebruikt worden. Daarom is het belangrijk dat je je arts of werkgever altijd op de hoogte brengt van je zwangerschap en eventuele onderzoeken die je al ondergaan hebt. Zo vermijd je onnodige blootstelling.

1. Vermijd overmatig zonnebaden.
2. Blijf uit de zon op het heetst van de dag.
3. Zoek regelmatig verkoeling.
4. Bescherm het gezicht met een hoed of zonneklep.
5. Gebruik een zonnecrème met een hoge beschermingsfactor.

Bespreek een vliegreis vooraf met je arts of vroedvrouw. Vliegen veroorzaakt doorgaans geen problemen als je zwangerschap goed verloopt, maar kan afgeraden worden als je een verhoogde kans hebt op bloedingen, vroegtijdige weeën...

• Vlieg niet kort voor het moment van je vermoedelijke bevallingsdatum. Er kan nauwelijks hulp geboden worden bij een bevalling of complicaties in een vliegtuig. Luchtvaartmaatschappijen weigeren vaak hoogzwangere vrouwen om van verzekeringstechnische of financiële redenen. In België is dit meestal 5 weken voor de bevalling, maar dit kan verschillen naargelang de luchtvaartmaatschappij. Informeer je bij de luchtvaarmaatschappij. 
• Vraag bij het inchecken een zitplaats met voldoende beenruimte en beweeg voldoende tijdens de vlucht om de kans op bloedstolsels in de bloedvaten te verminderen.
• Drink voldoende tijdens de vlucht.

Met de trein kan je tijdens de laatste 4 maanden van de zwangerschap in 1ste klas reizen met een treinkaartje 2de klas. Gebruik hiervoor het attest uit de Zwangerschapsboekje, ingevuld door je arts of vroedvrouw.

Een autogordel dragen is wettelijk verplicht tijdens je zwangerschap. Het is veiliger voor mama en kind. Draag de horizontale riem van de autogordel onder je buik.

Onderbreek regelmatig een lange autorit. Neem na maximum 2 uur rijden een pauze om even rond te wandelen.

Een zwangerschap vraagt veel van je lichaam. Rust en slaap daarom voldoende.

• Elke middag een halfuurtje rusten is geen overbodige luxe.
• Vermijd stress en zoek bewust activiteiten op die ontspannen.
• Zoek eventueel hulp in het huishouden (bv. bij de diensten voor gezinszorg en aanvullende thuiszorg).
• Stop tijdig met werken.

Contacteer een arts, vroedvrouw, Expertisecentrum Kraamzorg, ziekenfonds, sociale dienst van de gemeente of OCMW voor hulp aan huis. De bijdrage die je moet betalen is afhankelijk van je sociale en financiële situatie.

Na de bevalling bieden de diensten voor gezinszorg en aanvullende thuiszorg ook huishoudelijke hulp, lichaamsverzorgende hulp en psychosociale ondersteuning aan. Neem al voor de bevalling contact op met deze diensten.